ناهنجاری های مادرزادی نخاعی

از نظر آناتومی بدن انسان و نورو آناتومی، ستون فقرات و نخاع شوکی درون آن ساختارهایی پیچیده هستند که مکانیزم تشکیل و رشد مفصل و پر جزییاتی دارند. طی دوره جنینی، نخاع و ستون فقرات طی سه مرحله حیاتی اولیه رشد می کنند که شامل هفته دوم یا سوم بارداری (گاسترولاسیون)، هفته سوم تا چهارم بارداری (عصبی شدن اولیه، و هفته 5 تا 6 بارداری (عصبی شدن ثانویه) می باشند.

هر گونه خللی در این سه مرحله حیاتی اولیه پیش بیاید منجر به بروز انواع مختلفی از ناهنجاری های مادرزادی نخاعی خواهد شد که طیف وسیعی از عوارض آشکار و نا آشکار را دارند.ناهنجاری مادرزادی طناب نخاعی ممکن است نخاعی، ستون مهره ای، دیسکی، عصبی، مجرای نخاعی و یا ترکیبی از این موارد باشند. بسته به اینکه چه نوعی از ناهنجاری در ستون فقرات ایجاد شود، فرد دچار مجموعه ای از مشکلات خواهد شد. گاهی از اوقات این مشکلات در قالب نواقص ظاهر اسکلتی و قابل رویت در زمان تولد هستند. اما برخی از این موارد طی دوره رشد و یا حتی در بزرگسالی خود را نشان می دهند. گاهی از اوقات نیز علی رغم حضور ناهنجاری های مادرزادی ستون فقرات و طناب نخاعی، علایم و عوارض آنها در سنین بالاتر و طی مراحل رشد و بلوغ خودنمایی خواهند کرد.
هر چه سن تشخیص ناهنجاری های مادر زادی نخاعی پایین تر باشد، شانس مداخلات موثر و درمان های مغز و اعصاب برای ترمیم و محدود سازی عوارض این ناهنجاری ها در زندگی فرد بیمار، بالاتر است

عوامل محیطی و غیرژنتیک متعددی منجر به ناهنجاری های مادرزادی نخاعی و ستون فقرات می شوند که عبارتند از:

• دیابت پیش از بارداری
• کمبود اسید فولیک در رژیم غذایی
• هایپر ترمی (تب) در اوایل بارداری
• مصرف داروهای ضد تشنج و ضد صرع

شکستگی فشاری در ستون فقرات معمولاً در مهره‌های پایینی مهره‌های صدری (T11 و T12) و اولین مهره از مهره‌های کمری (L1) رخ می‌دهد. دلیل واحدی برای شکستگی فشاری مهره‌ها وجود ندارد ، اگرچه کلمه فشاری خود نشان‌دهنده آن است که شکستگی به دلیل وارد آمدن فشار بیش از حد بر استخوان ایجاد شده است. اگر استخوان ضعیف‌تر از آن باشد که بتواند فشار طبیعی وارد بر خود را تحمل کند ، ممکن است به فشار زیادی نیاز نباشد تا بدنه مهره فرو بریزد. بیشتر استخوان‌های سالم می‌توانند فشار زیادی را تحمل کنند و ستون فقرات هم می‌تواند برای جذب شوک و فشار خم شود. اما اگر نیرویی که به مهره‌ها وارد می‌شود بیش از حد توان آن‌ها باشد ، ممکن است یک یا چند مهره دچار شکستگی شوند. به همین ترتیب، میزان شکستگی و فروپاشی مهره‌ها بستگی به میزان فشاری دارد که مهره‌ها می‌توانند تحمل کنند.

عوامل موثر در شکستگی مهره های کمر

همان طور که گفتیم اما عوامل بسیار ممکن است باعث ایجاد شکستگی در استخوان ستون فقرات و مهره های کمر گردد. از جمله مهمترین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ایجاد فشار بیش از حد بر روی مهره های کمر:

ایجاد فشار بیش از حد بر روی مهره های کمر یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد کننده شکستگی می باشد که در تمامی افراد می توانند باعث ایجاد این عارضه گردد. در افرادی که استخوان های سالمی دارند، فشار وارده باید به میزان بسیار زیادی بر روی مهره ها فشار ایجاد کند تا باعث شکستگی گردد.
اما در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند میزان این فشار کمتر بوده و با ایجاد نیروی کم نیز میتواند شکستگی ایجاد کند. فشار ایجاد شده بر روی مهره های کمر بیشتر به دلیل بلند کردن اشیا سنگین، انجام حرکت های شدید ورزشی، برخورد اشیا و یا ضربه بر روی مهره های کمر و … می باشد.

ضعف ساختاری در اثر پوکی استخوان:

پوکی استخوان یکی از شایع ترین عوامل ایجاد کننده شکستگی مهره های کمر است که در اثر عوامل مختلف مانند کمبود کلسیم و ابتلا به بیماری‌های مختلف و یا حتی مصرف داروهای موثر می‌تواند ایجاد شود. پوکی استخوان همانطور که از نامش مشخص است، باعث تضعیف ساختار داخلی استخوان ها و نازک شدن لایه محافظتی استخوان می شود.
همین امر باعث می‌شود تا استخوان دیگر تحمل فشارهای کم را نداشته و با انجام حرکت های عادی و یا فشارهای بسیار ناچیز، مهره ها و استخوان های کمر دچار شکستگی شده و خرد می گردند. به طور مثال حرکت های ساده ای مانند خم شدن به جلو و یا حتی به پهلو دراز کشیدن در رختخواب نیز می تواند باعث شکستگی گردد. در موارد شدید حتی سرفه و عطسه نیز می تواند شکستگی ایجاد کند. در بیماران مبتلا به پوکی استخوان، در بسیاری از موارد شکستگی مهره ها همراه با خرد شدگی استخوان اتفاق افتاده و ترمیم بسیار سخت خواهد بود.

تروما یا شوک ناگهانی در مهره های کمر:

تروما یا شوک ناگهانی در اثر ضربه یا آسیب شدید نیز باعث شکستگی مهره های کمر می گردد. معمولاً این نوع آسیب دیدگی در اثر برخورد شدید اجسام با مهرهای کمر، سانحه تصادف خودرو، سقوط از ارتفاع، حرکات تشدید فیزیکی و یا هر عاملی که می تواند به صورت نقطه ای بر روی مهره ها فشار وارد کند، ایجاد می گردد. شکستگی در این حالت بسیار شدید بوده و استخوان در اکثر موارد خرد می شود.

ابتلا به سرطان متاستاتیک:

یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده شکستگی در مهره های کمر، ابتلا به سرطان متاستاتیک است ست که در اثر گسترش یک عامل سرطانی در بدن ایجاد شده و باعث تضعیف استخوان و فروریختن آن می گردد. در چنین حالتی احتمال ترمیم و بازسازی استخوان بسیار ضعیف بوده و خود بیماری سرطان مانع از از انجام این کار می گردد

علائم و نشانه ها

علائم شکستگی ستون فقرات و شدت این علائم با توجه به نوع شکستگی ایجاد شده متفاوت می باشد .علائم شکستگی مهره کمر نیز به نوع شکستگی ایجاد شده در ستون فقرات که باعث ایجاد مشکل برای اعصاب شده بستگی دارد.
شکستگی مهره های کمر همیشه با درد همراه نیست، بنابراین حتی بعد از وارد شدن یک آسیب مثل تصادف رانندگی، ممکن است نتوان درباره ایجاد شکستگی در مهره ها مطمئن بود. به همین دلیل لازم است معاینات کامل توسط پزشک و بهترین متخصص ستون فقرات در این رابطه انجام شود.
به هر حال، شکستگی مهره های کمر می تواند باعث ایجاد درد یکباره و شدید در اطراف ناحیه آسیب دیده شود. شکستگی مهره های کمر همچنین می تواند ورم در اطراف این ناحیه را به همراه داشته باشد. در صورتی که شکستگی مهره کمر باعث وارد شدن فشار به یک عصب یا کانال نخاعی شود، فرد ممکن است با علائم عصبی زیر در این رابطه مواجه گردد:

• ضعف در دست ها یا پاها

• بی حسی در دست ها یا پاها

• دردی که به سمت دست ها یا پاها کشیده می شود (رادیکولوپاتی)

• ایجاد مشکل برای راه رفتن یا حرکت کردن

• مشکلات ادرار و مدفوع

• فلج (در موارد نادر)

شکستگی مهره های کمر به همراه عوارض عصبی از اهمیت خاص برخوردار هستند، بنابراین اگر شما با هر یک از علائم عصبی فوق مواجه شدید (حتی اگر در این رابطه درد نداشتید)، می بایست در اسرع وقت برای بررسی وضعیت به مطب پزشک مراجعه نمایید.

راه های تشخیص

به طور معمول جهت تشخیص عوارض ناشی از شکستگی مهره ها، دو نوع آزمایش انجام می گیرد:

1. تست مغز و اعصاب:

تست مغز و اعصاب جهت بررسی و ارزیابی وضعیت عصبی بیمار انجام می گیرد. این تست شامل ارزیابی توانایی حرکتی اندام ها، توانایی راه رفتن، واکنش‌های عصبی اندام ها و غیره است. هدف از انجام این تست بررسی احتمال آسیب به مغز یا رشته های عصبی موجود در امتداد ستون فقرات است.

2.تصویربرداری از مغز:

تصویربرداری از مغز نیز یکی دیگر از روش‌های تشخیص عوارض شکستگی مهره های ستون فقرات است که با استفاده از روش های سی تی اسکن، اشعه ایکس و MRI انجام می گیرد.

راههای درمان شکستگی مهره‌ های کمر

اولین اقدام بعد از تشخیص شکستگی مهره های ستون فقرات این است که بیمار را به کمر بر روی تخت خوابانیده و کاملا بی حرکت نگه داشت تا به بیمارستان منتقل گردد. برای این کار می توان از ابزارها و تجهیزاتی مانند گردنبند طبی استفاده کرد. جهت درمان شکستگی نیز می توان از روش های زیر استفاده کرد:

داروهای مسکن

استفاده صحیح از داروهای مسکن خفیف می‌تواند درد را کاهش دهد. با این حال ، به یاد داشته باشید که داروها به بهبود شکستگی کمکی نمی‌کنند. این داروها صرفا به کنترل درد کمک می‌کنند.

کاهش فعالیت

اکثر افرادی که دچار شکستگی فشاری مهره می‌شوند به احتمال زیاد مجبور می‌شوند فعالیت‌های عادی خود را محدود کنند. در چنین مواردی لازم است بیمار از هرگونه فعالیت و ورزش شدید خودداری کرده و قطعا از بلند کردن اشیاء سنگین یا هر کار دیگری که ممکن است فشار بیش از حدی بر مهره‌های شکسته وارد کند پرهیز نماید. اگر بیمار سالخورده باشد ، پزشک ممکن است لازم ببیند بستری شود. استخوان‌های مسن‌تر زمان بیشتری برای التیام و بهبودی لازم دارند و معمولا از استخوان‌های جوان‌تر نازک‌تر و ضعیف‌تر هستند. بیماران باید درمان این نوع شکستگی را مثل هر شکستگی استخوان دیگری ، با دقت و جدیت پیگیری کنند

استفاده از بریس

یکی دیگر از روش‌های رایج درمان برخی از انواع شکستگی‌های فشاری مهره ، استفاده از بریس است. پزشک ممکن است برای بیمار یک بریس محافظ مهره‌های ستون فقرات (که اغلب به آن آرتز پشت می‌گویند) تجویز کند. این نوع آرتز از پشت و ستون مهره‌ها پشتیبانی کرده و حرکت فرد را محدود می‌کند. دقیقاً مانند عملکردی که یک بریس بازو برای شکستگی بازو دارد. بریس به خوبی شکل‌دهی و قالب‌ریزی شده تا کاملا با بدن بیمار مطابقت پیدا کند ، مثل گچ گرفتن که برای شکستگی‌های دیگر انجام می‌شود. بریس‌های مورد استفاده برای درمان شکستگی‌های فشاری ستون فقرات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مانع از خم شدن بیمار به سمت جلو می‌شوند. این بریس‌ها ستون فقرات را در حالت کاملا کشیده قرار می‌دهند (یعنی بیشتر از حالت طبیعی یا صاف). این امر باعث می‌شود بیشتر فشار از روی بدنه مهره شکسته رفع شده و موجب بهبود یافتن مهره‌ها می‌شود. این بریس همچنین از مهره‌ها محافظت کرده و تخریب بیشتر مهره‌ها را متوقف می‌کند.
شکستگی مهره معمولاً حدود سه ماه طول می‌کشد تا کاملاً بهبود یابد. برای بررسی روند بهبود ، احتمالاً هر ماه تصویربرداری اشعه ایکس انجام خواهد شد.

جراحی ورتبروپلاستی، نوعی جراحی غیرت عالمی است که جهت کاهش و از بین بردن درد در ناحیه شکستگی انجام شده و باعث تثبیت استخوان شکسته می گردد. در این جراحی، جهت کاهش درد و تثبیت کردن شکستگی، به طور مستقیم ویسکوزیته یا سیمان در مورد شکسته تزریق می گردد تا فاصله و فضای خالی پر شود.
جراحی کیفوپلاستی نیز مانند جراحی ورتبروپلاستی اجاره ای غیرتهاجمی است که جهت کاهش درد و جلوگیری از جابجایی مهره های شکسته کمر انجام می گیرد. جهت ایجاد و بازگرداندن استخوان های شکسته به جای اصلی خود و ایجاد فاصله طبیعی در آنها، می توان از این روش استفاده کرد.